Dział VIII Z językiem za pan brat

Każdy z nas z pewnością słyszał w podstawówce czy gimnazjum, czy nawet liceum, że  "cię" piszemy dużą literą. Niektórzy przejęli się tym za bardzo. Piszemy, to fakt – tyle że nie zawsze.

Piszemy tak bowiem tylko w listach (SMSach, mailach, wiadomościach wysyłanych przez komunikatory internetowe), ale w fabularnych postach na forum definitywnie nie. Co innego jeżeli wdamy się w pogawędkę z innym użytkownikiem na offtopie.

To samo tyczy się „pana” oraz „pani”, już nie mówiąc o odmienionych przypadki  formach tych trzech słów („ty”, „tobie” i tak dalej). Inaczej robimy najzwyczajniejszy w świecie błąd.

No, ostatecznie… jeśli aż tak bardzo podoba nam się postać, z którą piszemy, że w ten sposób chcemy okazać jej szacunek niczym prawdziwemu człowiekowi…

Konkretniej: pokrótce oraz dość powierzchownie o zastosowaniu apostrofu. Współcześni są w nim rozkochani; z powodu tej szalonej miłości jest wstawiany wszędzie.

Pytanie za sto punktów:
Hemingway'a czy Hemingwaya?
Castlea czy Castle'a? (w wymowie jak angielskie słowo "zamek"; jako nazwisko bądź imię)

Hemingwaya, ALE: Castle'a.

Zanim pośpieszę z wyjaśnieniami, proponuję rzucić okiem na kilka przykładów z forum.

Keina, Marleya, Alastaira, Noisha - bez apostrofu.
Niestety, nasze środowisko nie dostarczyło mi przykładów imion, które należy zapisać z apostrofem (najpewniej przeoczyłam, nie ma cudów), więc odsyłam do Castle'a.

Ad rem, powiem o podstawowej zasadzie, którą warto znać, innych nie przytoczę, żeby nie mieszać nikomu w głowie nadmiarem informacji.

Apostrof najczęściej sugeruje nam, że jakaś litera czy grupa jest w wymowie pomijana. Jest niema. A że w imionach wymienionych postaci takiego przypadku nie ma... piszemy jak piszemy. Bądź co bądź nawet Marleyowe "y" się nie ukryło, mamy śliczne "j".

Nadto apostrof jest zupełnie niepotrzebny, kiedy słowo angielskiego pochodzenia kończy się spółgłoską.

Jeśli interesują Was te najdrobniejsze arkana poruszonego dzisiaj zagadnienia, zachęcam do powiadomienia mnie o tym w jakiś sposób, chociażby Prywatną Wiadomością. Zawsze można też samemu doczytać.

Tak, apostrof został tu uosobiony i potraktowany bardzo serio - duża litera - jako że to moja czcigodna "muza" na ten artykulik. :3

Tym razem dosłownie w kilku słowach. Myślę, że zerknięcie na poniższą rozpiskę rozwieje wszelkie wątpliwości.

M. (kto? co?) ów wilk, ów las
D. (kogo? czego?) owego wilka, owego lasu,
C. (komu? czemu?) owemu wilkowi, owemu lasowi
B. (kogo? co?) owego wilka, ów las
N. (z kim? z czym?) z owym wilkiem, z owym lasem
Ms. (o kim? o czym?) o owym wilku, o owym lesie
W. (o!) ów wilku! ów lesie!

A co do "owy" - forma przestarzała. Naturalnie można użyć w nieoficjalnych (warto pamiętać, iż taka forma na wiele "przekrętów" pozwala - w imię stylu!) czy, o, stylizowanych na starsze formach literackich i nikt nie powinien być o to krzyw, ale nie od rzeczy będzie pamiętać, że wyraz przestarzały i z oficjalnego użycia wyszedł. Amen.

Sprawę, o której piszę, najlepiej będzie potraktować z przymrużeniem oka. Rzecz tyczy się słowa "witaj", które bardzo często ma ciepłą posadkę na każdym forum - w ten sposób wita user usera, a postać inną postać. Tymczasem warto wiedzieć, z czym to się je...

Ów wyraz jest nieco napiętnowany i przez swoją etymologię, i przez historię. Po pierwsze, jeszcze przed XV wiekiem z "witaj" na ustach, gospodarz przyjmował gości. I było to charakterystyczne dla tej wyłącznie sytuacji - gdy było się panem na swoim. W teorii nadal słowo jest z taką właśnie sytuacją związane, jednak nie ma to aż tak dużego wpływu na odbiór mówiącego, jako że teoria czasem się z praktyką rozmija. Traktuję temat skrótowo, nie przywołując między innymi pierwowzorów słowa, więc niektóre elementy historii wyrazu na przestrzeni wieków pomijam. Dla ciekawych pozostaje lektura na własną rękę.

Drugą sprawą jest piętno przeszłości. Generalnie dyskusje na temat tego zagadnienia (pierwszego zresztą też) są w toku, ja natomiast przywołam to, czego nauczono mnie na kursie savoir-vivre'u. Rzecz prosta: mówiąc "witaj", zwracał się możny pan do chłopa. Przez to używanie tego powitania jest po dziś dzień przywilejem tych "z góry". A w każdym razie tak powinno być.

Jak już mówiłam na początku, nie chcę, żeby ktoś zamartwiał się i miał koszmary po nocach, uświadomiwszy sobie, że może przywitał się nie tak jak trzeba, ale zawsze lepiej wiedzieć niż nie wiedzieć, prawda?

Podejrzewam, że te tytuły Was rozbrajają, ale nawet jeśli bierze litość na ich widok, najważniejszą funkcję pewnie jako tako spełniają: zwracają uwagę.

Zacznijmy od rozwiania wszelkich podejrzeń, co do treści dzisiejszego (niemiłosiernie spóźnionego!) artykułu za pomocą krótkiego przykładu. Czy raczej trzech, dwóch niepoprawnych, jednego niewymagającego korekty. Co zresztą będzie meritum, absolutnie wszystkim. Voilà!

[...]CHYBA, ŻE - ŹLE

[...], CHYBA, ŻE - ŹLE

[...], CHYBA ŻE - DOBRZE

Pozwólcie, że tym razem wyjaśni Wam to źródło tego rodzaju wiedzy, "Wielki słownik ortograficzny". Bo ja mogę się mylić, chociażby źle argumentować, a profesor Edward Polański, który za te credo ortografii odpowiada... oj, raczej nie.

"Nie rozdziela się przecinkiem połączeń partykuł, spójników i przysłówków ze spójnikami, np.

• CHYBA ŻE,
  
• CHYBA ŻEBY,
  
• ILE ŻE,
  
• JAK GDYBY,
  
• JAKO ŻE,
  
• MIMO ŻE,
  
• POMIMO TO,
  
• POMIMO ŻE,
  
• TYLKO ŻE,
  
• TYM BARDZIEJ ŻE,
  
• WŁAŚNIE GDY,
  
• WŁAŚNIE JAK,
  
• WŁAŚNIE KIEDY,
  
• PODCZAS GDY,
  
• ZWŁASZCZA GDY,
  
• ZWŁASZCZA ŻE,
  
• ZWŁASZCZA JEŻELI,
  
• ZWŁASZCZA KIEDY.
  

"
(Zapisywanie połączeń dużymi literami to moja ingerencja w cytat, takoż wypunktowanie, w słowniku wszystko jest pisane w jednej linii.)

I od tej reguły jest wyjątek, choć jak na moje oko - przeważnie to ona obowiązuje. Zbieram myśli, zastanawiając się, jak dobrze i ciekawie opowiedzieć o tej drugiej stronie medalu, acz czy się uda, tego nie wiem... Trzymajcie kciuki, na pewno mi to nie zaszkodzi. Do czasu, aż nie wymyślę, nakarmię Was innymi... mądrościami?

Powiedzmy sobie o "tudzież" i "bynajmniej". Krótko, nie więcej niż to konieczne.

Żadne "albo" czy jeszcze co innego.

Wzmacnia przeczenie, może być użyte i jako wykrzyknik, i jako partykuła.

- Chciałbyś?
- Bynajmniej! (Wcale! Przeciwnie!)

- Bierzesz ślub?
- Bynajmniej nie myślę się żenić. (Ani myślę się żenić.)

Na pewno nie znaczy "przynajmniej" czy... Podstawcie sobie jakiekolwiek słowo, które moglibyście pomylić z omawianym, a o znaczeniu daleko mijającym się z właściwym, ot.

Krótko, jasno i na temat. Jakbym nie ja to pisała!